Một phụ nữ khoảng 40 tuổi được chôn cất trong một hang động cách đây 75.000 năm, được an nghỉ trong một khe hẹp được đào sâu để làm chỗ cho cơ thể. Tay trái của bà được cong dưới đầu và một tảng đá phía sau đầu có thể đã được đặt như một gối.

Được biết đến với tên gọi Shanidar Z, theo tên của hang động ở Kurdistan, Iraq nơi cô được phát hiện vào năm 2018, phụ nữ này là một người Neanderthal, một loại người cổ xưa đã biến mất khoảng 40.000 năm trước.

Các nhà khoa học nghiên cứu hài cốt của cô đã tốn rất nhiều công sức để lắp ráp lại hộp sọ từ 200 mảnh xương, quá trình mất chín tháng. Họ sử dụng các đường nét trên khuôn mặt và hộp sọ để hướng dẫn việc tái tạo để hiểu được vẻ bề ngoài của cô ta.

Việc tái tạo nổi bật này được giới thiệu trong một bộ phim tài liệu mới "Bí mật của người Neanderthal" được BBC sản xuất cho Netflix, sẽ được phát trên dịch vụ phát trực tuyến vào thứ Năm.

Với các vạm ve và không có cằm, hộp sọ của người Neanderthal trông khác biệt so với loài của chúng ta, Homo sapiens, theo Tiến sĩ Emma Pomeroy, một nhà khảo cổ học và giáo sư phụ của Khoa khảo cổ học Đại học Cambridge, người đã khám phá ra xác ướp và xuất hiện trong bộ phim mới. Việc tái tạo gương mặt của Shanidar Z cho thấy những khác biệt này có lẽ không đến mức độ như vậy trong cuộc sống, Pomeroy nói.

"Có một số độc lập nghệ thuật ở đó, nhưng ở trong cơ bản là hộp sọ thực và dữ liệu thực sự về những gì chúng ta biết về (những) người này," cô nói.

"Cô ta thực sự có một khuôn mặt lớn đối với kích thước của mình," Pomeroy thêm. "Cô ta có những vạm ve lớn, mà thường chúng ta sẽ không nhìn thấy, nhưng tôi nghĩ mặc đồ hiện đại, bạn có thể không nhìn hai lần".

Người Neanderthal sống trên khắp châu Âu, Trung Đông và dãy núi Trung Á trong khoảng 300.000 năm, giao nhau với con người hiện đại trong khoảng 30.000 năm. Phân tích DNA từ con người hiện đại đã tiết lộ rằng, trong thời gian này, Neanderthal và Homo sapiens đôi khi gặp nhau và giao phối.

Phân tích mới Khi Pomeroy lần đầu tiên khai quật xác ướp, giới tính của nó không rõ ngay lập tức vì chỉ phần trên của cơ thể được bảo tồn. Thiếu xương hông cho biết. Nhóm nghiên cứu ban đầu phụ thuộc vào một kỹ thuật tương đối mới liên quan đến việc xác định giới tính bằng cách sắp xếp các protein bên trong men răng để xác định giới tính của Shanidar Z, điều được tiết lộ lần đầu tiên trong bộ phim tài liệu.

Những nhà nghiên cứu từ các trường đại học Cambridge và Liverpool ước tính chiều cao của mẫu thử là khoảng 5 feet (1,5 mét) bằng cách so sánh chiều dài và đường kính của xương cánh tay với dữ liệu về con người hiện đại. Phân tích về sự mòn trên răng và xương cho thấy cô ấy đã vào độ tuổi trung niên vào thời điểm chết.

"Đó là một ước lượng hợp lý, nhưng chúng tôi không thể chắc chắn 100%, thực ra, rằng họ không già hơn," Pomeroy nói. "Những gì chúng tôi có thể nói là đây là một người đã sống một cuộc sống tương đối dài. Đối với xã hội đó, họ có lẽ đã rất quan trọng về kiến thức, kinh nghiệm sống của họ."

Hang động nơi Shanidar Z được chôn cất rất nổi tiếng giữa các nhà khảo cổ vì một mảnh mộ Neanderthal được phát hiện ở đó vào năm 1960 đã khiến các nhà nghiên cứu tin rằng Neanderthal có thể đã chôn cất người chết của họ cùng với hoa - thách thức đầu tiên đối với quan điểm phổ biến rằng những người cổ đại này ngu ngốc và thô bạo. Nghiên cứu tiếp theo của nhóm của Pomeroy, tuy nhiên, đã gây nghi ngờ về lý thuyết chôn cất hoa đó.

Thay vào đó, họ nghi ngờ rằng phấn hoa được phát hiện giữa các mộ có thể đã đến qua các loài ong cảnh quan.

Tuy nhiên, qua các năm, các nhà khoa học đã tìm thấy ngày càng nhiều bằng chứng về sự thông minh, phức tạp và phức tạp của người Neanderthal, bao gồm nghệ thuật, dây và công cụ.

Người Neanderthal đã quay trở lại Hang động Shanidar để an nghỉ đám người đã mất. Các mảnh còn lại của 10 Neanderthal đã được khai quật tại đây, một nửa trong số đó dường như đã được chôn cất một cách có chủ ý liên tiếp, nghiên cứu đã phát hiện.

Người Neanderthal có thể không đã tôn trọng người đã mất của họ với bó hoa hoa, nhưng người cư trú tại Hang động Shanidar có thể đã là một loài thông cảm, nghiên cứu cho thấy. Ví dụ, một người Neanderthal nam được chôn ở đó bị điếc và có một cánh tay bị tê và chấn thương đầu mà có lẽ làm cho anh ta một phần mù, nhưng anh ta đã sống một thời gian dài, vì vậy anh ta phải đã được chăm sóc, theo nghiên cứu.

Shanidar Z là Neanderthal đầu tiên được tìm thấy trong hang động trong hơn 50 năm, Pomeroy nói, nhưng trang web vẫn có thể mang lại nhiều phát hiện khác. Trong quá trình quay phim tài liệu vào năm 2022, Pomeroy đã khám phá ra một lá vai trái, một số xương sườn và một bàn tay phải thuộc về một người Neanderthal khác.

"Tôi nghĩ ý kiến của chúng tôi vào thời điểm này," cô nói, "là thực tế đây là có lẽ là các còn lại của một cá nhân duy nhất, sau đó đã bị làm xáo trộn."

Việc tái tạo hộp sọ Pomeroy mô tả việc tái tạo hộp sọ của Shanidar Z, mà đã bị nghiền nát tương đối sớm sau cái chết như một "trò chơi ghép hộp 3D đặt cược cao". Những mảnh xương hóa thạch đã được làm cứng bằng một chất giống như keo, loại bỏ thành từng khối nhỏ của bùn hang động và được bọc trong lá bạc trước khi các nhà nghiên cứu gửi chúng đến Đại học Cambridge để phân tích.

Ở phòng thí nghiệm Cambridge, các nhà nghiên cứu đã tiến hành quét micro-CT của mỗi khối và sử dụng các quét để hướng dẫn việc rút các mảnh xương. Đồng nghiệp của Pomeroy, Tiến sĩ Lucía López-Polín, một nhà bảo tồn khảo cổ học từ Viện nghiên cứu sinh học và Tiến hóa xã hội Catalunya ở Tây Ban Nha, đã lắp ráp hơn 200 mảnh xương của hộp sọ lại với nhau bằng mắt để trả lại hình dạng ban đầu.

Nhóm đã quét và in 3D hộp sọ đã được lắp ráp, là cơ sở của một chiếc đầu được tái tạo được tạo ra bởi các nghệ sĩ cổ học người Đan Mạch Adrie và Alfons Kennis, hai anh em sinh đôi đã xây dựng các lớp cơ bắp và da giả để lộ ra khuôn mặt của Shanidar Z.

Pomeroy nói rằng việc tái tạo đã giúp "kiên cường khắc phục khoảng cách giữa giải phẫu và 75.000 năm của thời gian."