1. Một số chú ý

- Este đơn chức có CTTQ là : C_xH_yO₂ .

- Este no đơn chức có CT là : C_nH_2nO₂. Đốt cháy thì được: n_CO2 = n_H2O và n_este = 1/2 n_{O có trong este}

- Este đơn chức có 1 C=C có CTTQ là: C_nH_2n-2O₂. Đốt cháy thì được: n_CO2 > n_H2O và n_ESTE = n_CO2-n_H2O

Cách giải : Dựa vào phản ứng thủy phân hoặc phản ứng xà phòng hóa

RCOOR^'  +  H₂O  →  RCOOH  +  R^'OH

RCOOR^'  +  NaOH  →  RCOONa  +  R^'OH ( n_NaOH=n_este)

+ Tính M _axit = R + 45 hoặc M_muối = R + 67 → Gốc (R) hidrocacbon trong axit

+ Tính M_ancol = R^' + 17 → Gốc (R^') hidrocacbon trong rượu

+ Tính M_este= R + R^' + 44

Chú ý:

- Thủy phân este đơn chức mà n_NaOH= 2n_este => este đó phải có dạng RCOOC₆H₄R^' (R, R^' có thể là H)

- Thủy phân este thu được sản phẩm có khả năng tham gia phản ứng tráng bạc => este đó có thể là HCOOR^'  hoặc RCOOCH=CH-R^'

- Xà phòng hóa một este đơn chức chỉ cho một sản phẩm duy nhất thì este đó là:

R – C = O

         O

               R   –   C = O    +   NaOH   →   HO-R- COONa  ( m_este + m_NaOH = m_muối)

                    O

2. Các dạng bài tập

a. Bài toán xác định CTCT của 1 este.

Bài 1. Este đơn chức X có tỉ khối hơi so với CH₄ là 6,25. Cho 20 gam X tác dụng với 300 ml dung dịch KOH 1M (đun nóng). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 28 gam chất rắn khan. Xác định công thức cấu tạo của X. C₂H₅COO-CH=CH₂

Bài 2. Một este tạo bởi axit đơn chức và ancol đơn chức có tỉ khối hơi so với CO₂ bằng 2. Khi đun nóng este này với dung dịch NaOH tạo ra lượng muối có khối lượng lớn hơn lượng este đã phản ứng . Xác định CTCT của este. C₂H₅COO-CH₃

Bài 3. Một este đơn chức X có phân tử khối là 88 đvC. Cho 17,6 gam X tác dụng với 300 ml dung dịch NaOH 1M. Khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 23,2 gam chất rắn khan. Xác định công thức cấu tạo của X. C₂H₅COO-CH₃

Bài 4. Khi đốt cháy hoàn toàn 4,4 gam chất hữu cơ X đơn chức thu được sản phẩm cháy chỉ gồm 4,48 lít CO2 (ở đktc) và 3,6 gam nước. Nếu cho 4,4 gam hợp chất X tác dụng với dung dịch NaOH vừa đủ đến khi phản ứng hoàn toàn, thu được 4,8 gam muối của axit hữu cơ Y và chất hữu cơ Z. Xác định CTCT của X C₂H₅COO-CH₃

Bài 5. Đốt cháy 1,6 gam một este X đơn chức thu được 3,52 gam CO₂ và 1,152 gam H₂O. Cho 10 gam X tác dụng với dung dịch NaOH (vừa đủ), cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 14 gam muối khan Y. Cho Y tác dụng với axit vô cơ loãng thu được Z không phân nhánh. Xác định công thức cấu tạo của Z (CH₂)₄COO (este vòng nội phân tử)

Bài 6. Thủy phân 1 este đơn chức no E bằng dung dịch NaOH thu được muối khan có khối lượng phân tử bằng 24/29 khối lượng phân tử E.Tỉ khối hơi của E đối với không khí bằng 4. Xác định CTCT của E. C₂H₅COOC₃H₇

Bài 7. Cho 0,1 mol este X đơn chức vào 100 gam dung dịch NaOH 8%, đun nóng để phản ứng thủy phân hoàn toàn thu được 110 gam dung dịch. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 14,8 gam chất rắn khan. Hãy cho biết X có thể có bao nhiêu công thức cấu tạo ? C₃H₅COOCH₃ (3 đồng phân)

Bài 8. Đun nóng 10 gam este X đơn chức với 200 ml dung dịch NaOH 1,5M (lấy dư). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được chất rắn G có khối lượng 17,4g và một ancol Y. Đề hiđrat hóa Y thu được 2,24 lít  anken. (Hiệu suất tách nước đạt 100%). Xác định CTCT của X  C₂H₃COO- C₂H₅

Bài 9. Khi cho 0,15 mol este đơn chức X tác dụng với dung dịch NaOH (dư), sau khi phản ứng kết thúc thì lượng NaOH phản ứng là 12 gam và tổng khối lượng sản phẩm hữu cơ thu được là 29,7 gam. Xác định CTCT của X  HCOO-C₆H₄-CH₃ (3 đồng phân); CH₃COOC₆H₅

Bài 10. Đun nóng hợp chất X với H₂O (xúc tác H⁺) được axit hữu cơ Y và ancol Z đơn chức. Cho hơi Z đi qua ống đựng CuO, t⁰ được hợp chất T có khả năng tham gia phản ứng tráng bạc. Đốt cháy hoàn toàn 2,8 gam X phải dùng hết 3,92 lít oxi (ở đktc), được khí CO₂ và hơi nước theo tỉ lệ thể tích: . Biết .

H-COO-CH=CH₂

Bài 11. Một este đơn chức X biết d_X/O2 = 3,125 . Xác định CTCT của X trong mỗi trường hợp sau:

a.      20 gam X tác dụng với 300 ml dd NaOH 1M . Cô cạn dd sau phản ứng thu được 23,2 gam bã rắn. C₂H₅COO-CH=CH₂

b.      0.15 mol X tác dụng vừa đủ với dd NaOH . Cô cạn dd sau phản ứng thu 21 gam muối khan (X có mạch không nhánh ). (CH₂)₄COO (este vòng nội phân tử)

b. Bài toán xác định CTCT của 2 este trong hỗn hợp.
      - Hỗn hợp 2 este đơn chức + NaOH  →  Hỗn hợp 2 muối + 1 ancol

=> 2 este đó là: R₁COOR^' và R₂COOR^' (CT chung: RCOOR^', R₁<R<R₂)  

      - Hỗn hợp 2 este đơn chức + NaOH  →  1 muối + Hỗn hợp 2 ancol

=> 2 este đó là: RCOOR₁^' và RCOOR₂^' (CT chung: RCOOR^', R₁^' < R < R₂^' )  

      - Hỗn hợp 2 este đơn chức + NaOH  →  Hỗn hợp 2 muối + Hỗn hợp 2  ancol

=> 2 este đó là: R₁COOR₁^' và R₂COOR₂^' (CT chung: RCOOR^')  

Nếu 2 este là đồng phân thì có cùng CTPT

Bài 1. Hai este là đồng phân của nhau do các axit no đơn chức và ancol no đơn chức tạo thành. Để xà phòng hóa 22,2 gam hỗn hợp hai este phải dùng hết 12 gam NaOH nguyên chất. Các muối thu được có khối lượng 21,8 gam. Xác định CTCT của hai este ? HCOO-C₂H₅, CH₃COOCH₃

Bài 2. X là hỗn hợp hai este là đồng phân của nhau. Ở cùng điều kiện 1 lit hơi X nặng gấp hai lần 1 lit O₂ .Thủy phân 35,2 gam X bằng 4 lit dd NaOH 0,2M được dd Y . Cô cạn ddY thu được 44,6 gam chất rắn khan . Biết hai este do ancol no đơn chức và axit no đơn chức tạo thành. Xác định CTCT của các este ? HCOOC₃H₇ và CH₃COOC₂H₅ hoặc C₂H₅COOCH₃

Bài 3. Hỗn hợp Ylà hai este đơn chức mạch hở là đồng phân của nhau . Cho m gam Y tác dụng vừa đủ với 100 ml dd NaOH 0,5M thu được một muối và hỗn hợp hai ancol. Đốt cháy hoàn toàn m gam Y cần 5,6 lit O₂ 4,48 lit CO₂ (đều ở đktc). Xác định CTCT của hai este trong Y ? HCOOCH₂CH₂CH₃, HCOOCH(CH₃)CH₃,

Bài 4. Hỗn hợp E gồm hai chất hữu cơ A , B cùng chức. Đun 13,6 gam E với dd NaOH  thu được sản phẩm gồm một muối duy nhất của một axit đơn chức ,không no và hỗn hợp hai ancol no đơn chức kế tiếp nhau . Đốt hoàn toàn 27,2 gam E cần dùng hết 33,6 lit O₂ thu được 29,12 lit CO₂ và H₂O ( ở cùng đktc ). Xác định CTPT của A và B ? CH₂=CH-COO-CH₃, CH₂=CH-COO-C₂H₅

Bài 5. Hỗn hợp X gồm 2 este đơn chức A, B. Cho 19,9 gam hỗn hợp X phản ứng với NaOH vừa đủ thì thu được 20,5 gam một muối và hỗn hợp hai ancol đồng đẳng kế tiếp. Cho hỗn hợp 2 ancol thu được phản ứng với Na dư thì thấy có 2,8 lít H₂ (đktc). Xác định CTCT của A, B. CH₃COOCH₃ và CH₃COOC₂H₅

Bài 6. Hỗn hợp X gồm 2 este đơn chức A, B. Đun nóng 16,2 gam hỗn hợp X với NaOH vừa đủ thì thu được 15 gam hỗn hợp 2 muối của 2 axit đồng đẳng kế tiếp và một ancol. Đốt cháy hoàn toàn lượng ancol thu được thì thấy tạo ra 17,6 gam CO₂ và 10,8 gam H₂O. Xác định CTCT của A, B. HCOOC₂H₅, CH₃COOC₂H₅

c. Hai chất hữu cơ A, B  phản ứng với NaOH → Muối  + ancol

  => Hỗn hợp A, B có thể là: 2 este hoặc 1este + 1axit hoặc 1este + 1 acol

- Nếu: n_hh= n_NaOH   n_ancol = n_NaOH  => Hỗn hợp A, B là 2este

- Nếu: n_hh= n_NaOH   n_ancol < n_NaOH , => Hỗn hợp A, B là 1este + 1axit

- Nếu: n_ancol > n_NaOH  => Hỗn hợp A, B là 1este + 1ancol

Bài 1. Một hỗn hợp X gồm hai chất hữu cơ A, B (chứa C, H, O) đều đơn chức. Cho hỗn hợp X phản ứng vừa đủ với 100ml dd NaOH 5M thu được 43,8 gam hỗn hợp hai muối của hai axit no đơn chức và một ancol no đơn chức Y . Cho toàn bộ Y tác dụng hết với với Natri thu được 3,36 lit H₂ (đktc). Xác định CTCT của A, B biết M_B= M_A + 28. A: C₂H₅COOH; B: CH₃COOC₃H₇

Bài 2. Cho 13,4 gam hỗn hợp M gồm hai chất hữu cơ đơn chức X , Y ( chỉ chứa C ,H ,O ) tác dụng vừa đủ với 4 gam NaOH thu được muối của một axit hữu cơ đơn chức và 9,2 gam một ancol. Lượng ancol thu được cho tác dụng với Na dư thấy thoát ra 2,24 lit khí H₂ (đktc). Xác định CTCT của X, Y. CH₃COOC₂H₅ và C₂H₅OH

Bài 3. Hỗn hợp X gồm 2 chất hữu cơ đơn chức. Cho 0,1 mol hh X tác dụng vừa đủ 0,1 mol NaOH, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 7,36 gam hỗn hợp muối và ancol Y. Oxi hóa hoàn toàn ancol Y bằng CuO thu được anđehit. Cho toàn bộ lượng anđehit đó tác dụng với AgNO₃/ NH₃ thu được 25,92 gam Ag. Xác định công thức của 2 chất trong hỗn hợp X. HCOOCH₃ và CH₃COOH

Bài 4:
Cho hỗn hợp Z gồm 2 chất hữu cơ L, M tác dụng vừa đủ với dung dịch chứa 4 gam NaOH tạo ra hỗn hợp 2 muối R₁COONa, R₂COONa và một rượu R'OH (trong đó R₁, R₂, R' chỉ chứa cacbon, hyđro, R₂ = R₁ + R'). Tách lấy toàn bộ rượu rồi cho tác dụng hết với Na, thu được 1,12 lít H2 (đktc).
Mặt khác, cho 5,14 gam Z tác dụng với một lượng vừa đủ NaOH thu được 4,42 gam muối; còn để đốt cháy hết 15,42 gam Z cần dùng 21,168 lít O2 (đktc) tạo được 11,34 gam H2O.
Xác định công thức các chất L, M và % khối lượng của chúng trong hỗn hợp Z.
Bài 5: Cho một hỗn hợp A gồm hai chất hữu cơ mạch thẳng (X), (Y) (chỉ chứa C, H, O) tác dụng vừa đủ với 8 gam NaOH, thu được một rượu đơn chức và hai muối của hai axit hữu cơ đơn chức kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng. Lượng rượu thu được cho tác dụng với Na dư tạo thành 2,24(l) H₂(đktc).

1.      (X), (Y) thuộc loại hợp chất gì?

2.      Cho 10,28gam hỗn hợp A tác dụng vừa đủ với NaOH, thu được 8,48 gam muối. Mặt khác đốt cháy 20,56 gam hỗn hợp A  cần 28,224 (l) oxi(đktc) thu được khí CO₂ và 15,12 gam nước. Tìm CTCT và tính % khối lượng của (X), (Y) trong hỗn hợp A.

Bài 6

Hỗn hợp X gồm 2 chất hữu cơ, cứ b gam hỗn hợp X phản ứng vừa đủ với 250 ml dung dịch NaOH 1M được hai muối C_nH_2n+1COONa, C_pH_2p+1COONa, và một rượu C_mH_2m+1OH. Lấy toàn bộ lượng rượu cho phản ứng với Na, thu được 1,68 lít H₂. Mặt khác, khi đốt cháy hoàn toàn a gam hỗn hợp X cần dùng vừa hết 3,248 lít oxi thu được 2,912 lít CO₂. Biết thể tích các khí đều đo ở điều kiện tiêu chuẩn. Xác định các chất trong hỗn hợp X.